स्मरणमा ‘जबज’का प्रणेता मदन भण्डारी

आज नेकपा (एमाले) का तत्कालिन महासचिव मदन भण्डारीको स्मृती दिवस । उहाँको २०५० साल जेठ ३ गते चितवनको दाशढुंगामा जिप दुर्घटनाबाट रहस्यम मृत्यु भएको थियो ।

जननेता मदन भण्डारी नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनका एक प्रखर नेता, सिद्धान्तकार, र जनप्रिय व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो । मदन भण्डारी नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनका एक अग्रगामी, दूरदर्शी, र लोकप्रिय नेता हुनुहुन्थ्यो । उहाँले प्रतिपादन गर्नुभएको “जनताको बहुदलीय जनवाद“ (जबज) सिद्धान्तले नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई शान्तिपूर्ण र लोकतान्त्रिक बाटोमा डो¥याउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ ।

जननेता मदन भण्डारी नेपाली राजनीतिका एक प्रखर वक्ता हुनुहुज्थ्यो, जसका भाषणहरूले जनतालाई सशक्त बनाउने, राजनीतिक चेतना जगाउने र राष्ट्रियता तथा प्रजातन्त्रको पक्षमा जनमत निर्माण गर्ने कार्यमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए । उहाँका भाषणहरू आज पनि प्रेरणादायी मानिन्छन् ।

प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
मदन भण्डारीको जन्म वि.सं. २००९ साल असार १४ गते ताप्लेजुङ जिल्लाको ढुंगेसाँघु गाविसको ठोट्ने भन्ने ठाउँमा भएको थियो । उहाँका बुबा देवीप्रसाद भण्डारी र आमा चन्द्रकला भण्डारी हुनुहुन्थ्यो । १५ वर्षको उमेरमा प्रवेशिका परीक्षा उत्तीर्ण गरेपछि उच्च शिक्षा हासिल गर्न भारतको बनारस विश्वविद्यालय जानुभयो । त्यहाँ उहाँले दुई विषयमा स्नातकोत्तर अध्ययन गर्नुभयो । बनारसमा अध्ययन गर्दै गर्दा उहाँ राजनीतिमा आकर्षित हुनुभयो र सामन्ती राज्यसत्ताको विरोधमा सक्रिय हुन थाल्नुभयो ।

राजनीतिक यात्रा

बनारसमा रहँदा उहाँले भारतका समाजवादी नेता ज्योति बासु, हरिकिशन सुरजीत, र नेपाली नेताहरू पुष्पलाल श्रेष्ठ, मनमोहन अधिकारी, मोहनविक्रम सिंह, बीपी कोइराला, साहना प्रधानसँग सम्पर्क राख्नुभयो । २०२८ सालमा पुष्पलाल समूहबाट कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्यता प्राप्त गरेपछि उहाँले नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनमा सक्रिय भूमिका निर्वाह गर्न थाल्नुभयो । २०३३ सालमा पुष्पलाल समूहबाट अलग भएर नेकपा (माले) मा सक्रिय हुनुभयो । पार्टीभित्र नयाँ सोच र व्याख्याहरू अगाडि सार्दै उहाँले सशस्त्र संघर्षको कार्यनीति स्थगित गरी पार्टी विस्तार र विकासको नीति लिने निर्णयमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नुभयो ।

जनताको बहुदलीय जनवाद (जबज)

मदन भण्डारीले प्रतिपादन गरेको “जनताको बहुदलीय जनवाद“ सिद्धान्तले नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा नयाँ दिशा प्रदान गर्यो । यस सिद्धान्तले शान्तिपूर्ण सङ्घर्ष र राजनीतिक प्रतिस्पर्धाको माध्यमबाट समाजवादमा पुग्ने मार्गचित्र प्रस्तुत ग¥यो । नेकपा (एमाले) को २०४९ सालमा सम्पन्न पाँचौं महाधिवेशनले यस सिद्धान्तलाई अनुमोदन गर्यो ।

निधन र प्रभाव

२०५० साल जेठ ३ गते चितवनको दासढुंगामा भएको सवारी दुर्घटनामा मदन भण्डारीको निधन भयो । यद्यपि, यो दुर्घटना आकस्मिक थियो वा षड्यन्त्रपूर्ण हत्या, भन्ने विषयमा आजसम्म बहस जारी छ । उहाँको निधनले नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनमा ठूलो क्षति पुर्यायो । उहाँको योगदानलाई स्मरण गर्दै, उहाँका विचारहरू आज पनि नेपाली राजनीतिमा मार्गदर्शकको रूपमा रहेका छन् ।

मदन भण्डारीको मृत्यु नेपाली राजनीतिक इतिहासको एक रहस्यमय र विवादास्पद घटना थियो । २०५० साल जेठ ३ गते चितवनको दासढुंगामा भएको जिप दुर्घटनामा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) का तत्कालीन महासचिव मदन भण्डारी र संगठन विभाग प्रमुख जीवराज आश्रितको निधन भएको थियो । दुर्घटनामा चालक अमर लामा मात्र जीवित बचेका थिए ।

रहस्यमय पक्षहरू :
दुर्घटनापछि घटनास्थलमा मदन भण्डारीको शव तत्काल फेला नपर्नु, चालक अमर लामाको १० वर्षपछि काठमाडौँको कीर्तिपुरमा हत्या हुनु, र घटनाको निष्पक्ष छानबिन नहुनुजस्ता कारणहरूले यो घटना अझै रहस्यमय बनेको छ ।

राजनीतिक प्रतिक्रिया :

एमालेले लामो समयदेखि यो घटनालाई हत्या भएको दाबी गर्दै आएको छ । तर, घटनाको सत्यतथ्य अझै सार्वजनिक हुन सकेको छैन । प्रत्येक वर्ष पार्टी नेताहरूले घटनाको सत्य उजागर गर्ने प्रतिबद्धता जनाए पनि ठोस प्रगति भएको देखिँदैन ।

व्यक्तिगत जीवन :

मदन भण्डारीले विद्यादेवी भण्डारीसँग विवाह गर्नुभएको थियो । विद्या भण्डारी दुई कार्यकाल नेपालको राष्ट्रपति बन्नुभयो । उहाँ यतिबेला नेकपा एमालेको सकृया राजनीतिमा आउने चेष्टा गरिरहुनु भएको छ । विद्या भण्डारीको जीवनशैली पनि सरल र जनतासँग नजिकको छ ।

मुख्य विशेषताहरु :

मदन भण्डारी पुष्पलाल समूहबाट सुरु गरी नेकपा (माले) हुँदै नेकपा (एमाले) को प्रमुख नेता बन्नुभयो ।

विचारधारात्मक योगदानः माक्र्सवाद–लेनिनवादलाई नेपाली समाजमा सान्दर्भिक बनाउँदै लोकतान्त्रिक अभ्यासलाई समेटेर ‘जबज’ को प्रतिपादन गर्नुभयो ।

नेतृत्व क्षमताः उहाँको संगठनात्मक क्षमता र ओजपूर्ण भाषण शैलीले जनमानसमा गहिरो प्रभाव पारेको थियो ।

मदन भण्डारीका केही चर्चित भाषणहरू :

चाबहिल सभा (२०४७ साल चैत ५)

यस भाषणमा उहाँले नेपाली कांग्रेसको सरकारको आलोचना गर्दै जनताको पक्षमा दृढ आवाज उठाउनुभएको थियो । उहाँले भन्नुभएको थियो, “राष्ट्रियता वा प्रजातन्त्रको मसिहा भनेको त जनता हुन् । अब त्यो सार्वभौमसत्ता जनताको हातमा आइसक्यो। चाहे यहाँका ठूला महाराज हुन्, चाहे साना महाराज हुन्, सबैले जनताको सार्वभौमिकतालाई मान्नुपर्छ ।”

लिम्पियाधुरा, कालापानी र लिपुलेक सम्बन्धी भाषण :

यस भाषणमा उनले नेपालको भू–भागको रक्षा र राष्ट्रियताको पक्षमा दृढता प्रकट गर्नुभएको थियो । उहाँको यो भाषण राष्ट्रिय स्वाभिमानको प्रतीक मानिन्छ ।

राजसंस्थासँग सम्बन्धित भाषण :

राजसंस्थाको भूमिकाबारे उहाँले स्पष्ट धारणा राख्दै जनताको सर्वोच्चता र सार्वभौमिकताको पक्षमा आवाज उठाउनुभएको थियो । उहाँका अनुसार, “राष्ट्रियता वा प्रजातन्त्रको भगवान भनेको त जनता हुन् ।”

निष्कर्ष :

मदन भण्डारीको मृत्युको रहस्य अझै समाधान हुन सकेको छैन । यो घटनाले नेपाली राजनीतिमा गहिरो प्रभाव पारेको छ र अझै पनि जनचासोको विषय बनेको छ । उहाँकी पत्नी विद्यादेवी भण्डारी दुई कार्यकाल देशको राष्ट्रपति भइसक्दासमेत घटनाको बारेमा सत्यतथ्य सार्वजनिक हुन नसक्नु आफैँमा रहस्यको विषय बनेको छ ।

थप समाचार

कमरेड ढलेको रात

कमा र फुलस्टप समेत परिवर्तन नगरी संसदबाट नीति तथा कार्यक्रम…

पछिल्लो एक दशकदेखि पुँजीगत खर्चमा लज्जाजनक स्थिति ! के हो…

जनतासँग जोडिन माओवादीका निरन्तर ‘अभियान’

पत्रकारका सुरक्षा चुनौती

नेपालमा किन बढिरहेको छ बाँझोपनको समस्या ?